9-րդ դասարան. մարտ 2022

← 11.03 Հանրահաշիվ

Հայոց Պատմություն․ Քննական թեմաներ։ →

Опубликовано 13.03.2022 автором tigranmarjanyanoff

*1-Լաբորատոր փորձեր՝ <<Աղաթթվի քիմիական հատկությունները>>(տես՝ իմ բլոգում՝ <<9-րդ դաս. փետրվար 2022)

*2- Ամփոփելու ենք փետրվարին իրականացված երկու հատ նախագծերը՝<<Կենդանի օրգանիզմի քիմիան>> և <<Հալոգենները>>

*3-Իրականացնելու ենք նախագիծ` <<Ազոտ։ Փոսֆոր>>  

Նախագծի բովանդակությունը.

• 5֊րդ խմբի գլխավոր. ենթախմբի տարրերի ընդհանուր բնութագիրը։

Մենդելևի պարբերական համակարգի VA խումբը կոչվում է ազոտի ենթախումբ։ Այդ ենթախմբի մեջ մտնում են ազոտը (N), ֆոսֆորը ( P ), արսենը (As), ծարիրը (Sb) և բիսմութը (Bi): Այդ խմբի տարրերից առավել մեծ նշանակություն ունեն ազոտը և ֆոսֆորը։

• Ազոտ և ֆոսֆոր տարրերի ատոմների բաղադրությունը  և  էլեկտրոնային  թաղանթի  կառուցվածքը։

Ազոտի քիմիական նշանը ՝ N, ազոտը պարբերական համակարգի 5-րդ խմբի և 2-րդ պարբերության տարր է։ Կարգաթիվը ՝ 7, իսկ հարաբերական ատոմային զանգվածը ՝ 14 է, վալենտականությունը 3 է։

Ֆոսֆորի քիմիական նշանը ՝ P, ֆոսֆորը պարբերական համակարգի 5-րդ խմբի 3-րդ պարբերության տարր է։ Կարգաթիվը ՝ 15, իսկ հարաբերական ատոմային զանգվածը ՝ 31:

• Ազոտ, ազոտի օքսիդները. ազոտական թթուն և նրա աղերը։

• Ֆոսֆորի պարզ նյութերը` կարմիր և սպիտակ ֆոսֆոր։ Օրթոֆոսֆորական  թթուն և նրա  աղեը։

Սպիտակ ֆոսֆորը անգույն և դեղնավուն նյութ է, որը փայլում է մթության մեջ, չի լուծվում ջրի մեջ և կարծես թե ունենա սխտորի հոտ։ Սպիտակ ֆոսֆորը թունավոր է և տալիս է դժվար բուժիչ այրվածքներ։ Կարմիր ֆոսֆորը մուգ կարմիր փոշոտ նյութ է։ Չունի հոտ և չի փայլում։ Այն թունավոր չէ։

•  Ազոտական և ֆոսֆորական  պարարտանյութեր։

Ազոտական պարարտանյութերը ՝ անօրգանական և օրգանական ազոտ պարունակող միացություններ է, որոնց մտցնում են հողի մեջ բերքառատության համար։ Հանքային ազոտային պարարտանյութի թվին են պատկանում ամիդային, ամոնիակայաին և նիտրատային պարարտանյութերը։ Ազոտային պարարտանյութերը հիմնականում ստանում են սինթետիկ ամոնիակից։ Բոլոր տեսակի ազոտային պարարտանյութերից ամենաշատը տուժում են հողի միկրոօրգանիզմների։ Առաջաին շաբաթում պարարտանյութի 70%-ը մտցնելուց հետո առաջանում են բակտերիաներ և սնկեր և միայն նրանց մահվանից հետո պարարտանյութերի կազմում եղած ազոտը կարող է օգտագործվել։

Ֆոսֆորական պարարտանյութերը ՝ անօրգանական և օրգանական ֆոսֆոր պարունակող միացություններ են, որոնց հողի մեջ են մտցնում բերքառատության համար։ Ֆոսֆորի պակասի կամ բացակայության պայմաններում բույսերը ի վիճակի չեն աճելու նորմալ եղանակով։ Հողում ֆոսֆորի քիչ քանակությունը ազդում է հատկապես հացահատիկային բույսերի բերքի վրա։

___________________________________________________________________________________

Թեմատիկ  հարցեր և վարժություններ.   

*1. Ո՞ր  տարրերն են   ընդգրկված 5-֊րդ խմբի գլխավոր ենթախմբում…

Ազոտ-N

Ֆոսֆոր-P

Արսեն-As

Ծարիր-Sb 

Բիսմութ-Bi

*2. Ո՞ր տարրի  մոտ է ավելի ուժեղ արտահայտված  ոչ մետաղական հատկությունները  ազոտի՞.թե `ֆոսֆոր՞. ինչո՞ւ. ..

Ֆոսֆոր — ուժեղ արտահայտված է ոչ մետաղական հատկությունները, քանի որ ֆոսֆորի էլեկտրաբացասականությունը ավելի քիչ է:

*3. Ազոտը  և ֆոսֆորը համարվում են կենսական տարրեր. ինչո՞ւ. …

Կենսական տարրեր են կոչվում այն տարրերը, որոնք առաջացնում են բարդ օրգանական նյութեր, որոնք էլ ապահովում են օրգանիզմների կենսագործունեությունը։ Ազոտը ու ֆոսֆորը ունեն այդ հատկությունները։

*4. Ւ՞նչ  պայմաններ են  անհրաժեշտ. բույսի աճի համար….

Բարենպաստ պայմաններով միջավայր

Հող

Լիովին ջուր

Լավ լուսավորություն

*5. Ւ՞նչ  է  պարարտանյութը. ինչպիսի՞ պարարտանյութեր գիտեք….

Պարարտանյութեր, օրգանական, անօրգանական (հանքային) և կենսաբանական (հիմնականում բակտերիալ) նյութեր են, որոնք օգտագործվում են հողի հատկությունները և բույսերի սննդառությունը բարելավելու ու բերքատվությունը բարձրացնելու նպատակով։

Ըստ ազդման բնույթի՝ պարարտանյութերը լինում են ուղղակի (ներգործում են անմիջապես բույսի սննդային ռեժիմի վրա), անուղղակի (բարելավում են հողի հատկությունները) և բազմակողմանի ազդեցության։ Ըստ ծագման՝ օրգանական, հանքային և կենսաբանական։ Ըստ կազմության՝ պարզ, բարդ, համակցված։ Ըստ ագրեգատային ձևի՝ պինդ, հեղուկ, գազային։ Ըստ կիրառման ձևի՝ հիմնական, նախացանքային, ցանքակից, հետցանքյա (սնուցում)։

*6. Ի՞նչ  է   <<Նիտրատային  աղերը>>…

Դասագրքից սովորել «Ազոտ »  և «Ֆոսֆոր» թեմաները  և  կատարել վարժություններ՝ Էջ 95, 103. 111-֊112, 120, 124:

Փորձ (1) 2Mg+O2=2MgO+Q

Փորձ (2) 2Na+2H2O —>

—> 2NaoH+H2^

Փորձ (3) Fe+CuSO4 —> Cu| + FeSO4

Watch and then comment on the video.

Hometask-Destination B1 p.84 UNIT 21 Sending and receiving , ex. A-I

Go on doing the project

Hometask- Put in the verbs in brackets in Simple Present or Present Progressive.

1. Andy sometimes READS comics. (to read)
2. We never WATCH TV in the morning. (to watch)
3. Listen! Sandy SINGING in the bathroom. (to sing)
4. My sister usually HELPS in the kitchen. (to help)
5. My mother MAKING breakfast now. (to make)
6. They often CLEAN the bathroom. (to clean)
7. Look! The boys COMING home. (to come)
8. Every day his grandfather GOES for a walk. (to go)
9. I CHATING with my friend at the moment. (to chat)
10. Cats EAT mice. (to eat)

Present Simple	Present Continuous
Things which are always true:Water boils at 100 degrees.	Things which are happening at the moment of speaking:The water is boiling now, so you can put in the pasta.
Permanent situations (or nearly permanent; true for a few years at least):Julie lives in London.	Temporary situations:Julie is living in Paris for a few months (usually she lives in London).I‘m getting better and better at speaking English.Situations which are slowly changing:
Habits or things we do regularly:I drink coffee every morning.	Temporary or new habits:I‘m drinking too much coffee these days because I’m so busy at work.My flatmate is always leaving the kitchen in a mess!Annoying habits (usually with ‘always’):
Future events which are part of a timetable:My plane leaves at eight tonight.I’ll call you when I get home.To talk about the future after certain words (‘when’ ‘until’ ‘after’ ‘before’ ‘as soon as’):	Definite future plans:I‘m meeting John after class today.
To talk about what happens in books, plays and films:At the end of the book, the detective catches the killer.	To talk about people in pictures and photos:In this photo, my mother is walking beside a lake.

A. Choose the correct option

1.

•  When are you going to go out?
•  When going out are we?
•  When do we go out?

2.

•   I work tomorrow
•   I don’t working tomorrow
•   I’m working tomorrow

3.

•  Did you finish your project?
•  Have you finished your project?
•  Have you got finished your project?

Answer: Yes, just now

4.

• I am usually having some coffee and toast for my breakfast
•   I am used to have some coffee and toast for my breakfast
• I usually have some coffee and toast for my breakfast

5.

•  I’m trying to eat a more healthy diet
•   I try to eat a more healthy diet
•   I’m trying to eat a healthier diet

•   He’s never been to New York
• He’s never gone to New York
•   He’s gone often to New York

7.

•  At this rate, they will never be here on time
•  At this rate, they are never here on time
•  At this rate, they are never going here on time

8.

•   Are you studied Chinese before?
• Are you studying Chinese before?
•  Have you studied Chinese before?

9.

•   I can do that for you
•  I could do that
•  I could to make that for you

Answer: Thank you, that’s very kind

10.

•   Are you going to University?
•   Are you going to go to University?
•   Do you like University?

Answer: Yes, in the Autumn

B. Fill in the appropriate Preposition

• I don’t agree at/with/to/for/about/in/on/ you.
• Forget at/with/to/for/about/in/on/ it!
• Does he still go at/with/to/for/about/in/on/ school ?
• … or is he  at/with/to/for/about/in/on/ University?
• Please look  at/with/to/for/about/in/on/ when I’m talking!
• Are you listening at/with/to/for/about/in/on/ me?
• I’m sorry  at/with/to/for/about/in/on/ what I said earlier.
• She’s married  at/with/to/for/about/in/on/ a doctor, you know.
• Can you have dinner  at/with/to/for/about/in/on/ us next weekend?
• That’s a lovely thing  at/with/to/for/about/in/on/ say!
• I haven’t seen him  at/with/to/for/about/in/on/ ages.
• I’ll come by your house  at/with/to/for/about/in/on/Tuesday.

1. Ներկայացրե՛ք Տրդատ III-ի գահակալության ժամանակագրությունը։

Մանկահասակ Տրդատին հոր՝ Խոսրով Ա Մեծի դավադիր սպանությունից հետո (ըստ Ագաթանգեղոսի՝ սպանել է Գրիգոր Լուսավորչի հայրը՝ Անակ Պարթևը) նախարար Արտավազդ Մանդակունին փախցրել է Հռոմ: Տրդատը կրթվել և դաստիարակվել է հռոմեական արքունիքում, վայելել է Ավրելիանոս, Տակիտոս, Պրոբոս և Կարոս կայսրերի հովանավորությունը: Տիրապետել է լատիներենին և հունարենին: Ֆիզիկական արտակարգ ուժի շնորհիվ աչքի է ընկել կրկեսամարտերում, զինավարժության մեջ, նաև Հռոմեական կասրության մղած պատերազմներում:

Պարսից տերության դեմ Ավրելիանոսի հաղթական արշավանքին մասնակցած Տրդատը նշանակվել է Հռոմին ենթակա Արևմտյան Հայաստանի թագավոր (274–276 թթ.): 287 թ-ին Հռոմի կայսր Դիոկղետիանոսը Տրդատ Գ-ին ճանաչել է Հայոց թագավոր: Հռոմեական զորքերի աջակցությամբ Տրդատ Գ-ն Հայաստանից դուրս է մղել պարսիկ նվաճողներին և հաստատվել հայրենի գահին: Նախապես հյուսիսից թիկունքն ամրապնդելով ալանների հետ կնքած դաշնագրով (կնության է առել Ալանաց թագավոր Աշխադարի դուստր Աշխենին)՝ Տրդատ Գ-ն ավելի քան 10 տարի պատերազմել է Սասանյան Պարսկաստանի դեմ: 298 թ-ին Մծբինում կնքված հռոմեա-պարսկական 40-ամյա խաղաղության պայմանագրով՝ Սասանյաններն ստիպված հրաժարվել են Հայաստանի մեծ թագավոր տիտղոսից և Տրդատ Գ-ին ճանաչել որպես թագավոր:

Վերականգնելով հայկական պետության անկախությունը՝ Տրդատ Գ-ն վերահաստատել է պարսկական տիրապետության ժամանակ խախտված «Արտաշիսական» սահմանները, անցկացրել նոր աշխարհագիր, կարգավորել հարկային համակարգը և այլն:

2. Ներկայացրե՛ք <<Հայկ և Բել>> դիցավեպի համառոտ բովանդակությունը։

«Հայկ և Բել» առասպելից ավանդավեպի փոխարկվելու հնամենի նմուշ է. ենթահիմքում ընկած է լույսն ու գարունը խորհրդանշող աստվածային պայքարն ընդդեմ խավարն ու ձմեռը մարմնավորող բռնակալի։ Դիցաոեպը, պատմականանալով, կապվել է հայկական ցեղերի կամ նախահայրերի և նրանց հարավային հարևանների (ասորեստանցիներ կամ բաբելացիներ) հետ, վերածվել դյուցազնավեպի։ Աղեղնավորը դարձել է հայ ցեղի նախնի՝ Հայկ, իսկ բռնակալը՝ սեմական ժողովուրդների արեգակնային աստված կամ Ասորեստանի թագավոր՝ Բել։ Վերջինս հպատակեցնում է բոլոր հսկաներին ու ժողովուրդներին։ Հայկը չի հպատակվում. իր տոհմով Բաբելոնից գալիս է Արարադ երկիրը, ապա անցնում Հարք, հիմնում իր անունով բնակավայր՝ Հայկաշեն և բնակվում այնտեղ։ Տիտանյան Բելը դեսպան է ուղարկում Հայկի մոտ՝ առաջարկելով հնազանդություն և խաղաղություն։ Հայկը մերժում է. Բելը մեծ զորքով մտնում է Արարադ երկիրը։ Ճակատամարտում Հայկն իր երեքթևյան նետով սպանում է Բելին։ Ըստ վեպի՝ Հայկից սերում են հայերը, իսկ նրա բնակած երկիրը կոչվում է Հայք։ Կռվի վայրը Հայկն անվանում է Հայոց ձոր։

Այս առասպելի պատմական էությունն իրենց անկախությունն ու երկիրը պաշտպանող հայերի մղած կռիվներն են Ասորեստանի դեմ։ Ըստ Մովսես Խորենացու՝ Հայկը գանգրահեր, վայելչակազմ, զվարթ աչքերով, ուշիմ ու խոհեմ, քաջ, երևելի և ազատասեր դյուցազն էր։

Կադմոս թոռանից տեղեկանալով թշնամու ներխուժման մասին՝ Հայկը որդիներով ու թոռներով ընդառաջ է գնում Բելի զորաբանակին և Վանա լճի ափին մարտի բռնվում։

3. Արդյո՞ք Անտոնիոսը իր արշավանքի ժամանակ արդյունավետ քայլեր ձեռնարկեց։ Պատասխանը հիմնավորե՛ք։

4. Շարադրե՛ք հնագույն Հայկական մշակույթի մասին նյութական և հոգևոր վկայությունները։

Սայաթ-Նովայի կյանքը, այլ աղբյու

(Հարություն Սայադյան. 1712, Թիֆլիս –  1795, Թիֆլիս), միջնադարյան վերջին ամենախոշոր բանաստեղծ, աշուղ:

Սայաթ–Նովայի մանկությունն ու պատանեկությունն անցել է Թիֆլիսում։ 12 տարեկանից հայրը նրան տվել է արհեստի, սովորել է ջուլհակություն և կարճ ժամանակում այնքան է հմտացել, որ կտավը հինելու և գործելու նոր դազգահ է պատրաստել։ Սակայն երկու տարի անց պատանի Հարությունը տարվում է երգ-երաժշտությամբ և թողնում է ջուլհակությունը:

Մինչև երեսուն տարեկանը Սայաթ–Նովան կատարելագործվել է աշուղական արվեստի մեջ, սովորել եղանակներ և պարզ ու խառը չափեր, հորինել խաղեր՝ հարմարեցնելով հատուկ մեղեդիներ, և կատարել ժողովրդական հավաքույթների ժամանակ։ Հիմնավոր կրթություն չի ստացել, սահմանափակվել է միայն գրաճանաչությամբ : Ուսման պակասը լրացրել է ինքնակրթությամբ, իսկ աշուղական արվեստը սովորել է վարպետ-ուսուցչի մոտ՝ ուստա Դոստի: Իմացել է երեք այբուբեն՝ հայկական, վրացական, արաբական, տիրապետել է չորս լեզվի՝ հայերեն, վրացերեն, թուրքերեն, պարսկերեն, ստեղծագործել է երեք լեզուներով՝ հայերեն, վրացերեն, ադրբեջաներեն:

Ենթադրվում է, որ նա 15 տարեկանում գերի է տարվել և մինչև 19 տարեկանը թափառել է արևելքի երկրներում՝ Պարսկաստան, Հնդկաստան: Այնուհետև Վրաստանի այքայազն Հերակլը փրկագնել է նրան և իր արքունիքում դարձրել աշուղ-երաժիշտ, որտեղ էլ նա սիրահարվել է Հերակլի քրոջը՝ Թեյմուրազ թագավորի դուստր Աննային: Շուտեվ նա կրում է Սայաթ-Նովա անունը, որը նշանակում է ոսկանի թոռ: Սակայն ժողովրդի ծոցից ելած աշուղն ընդհարվում է պալատականների հետ ու վտարվում պալատիվ:

1759–ի կեսերին ավարտվել է Սայաթ–Նովայի՝ իբրև բանաստեղծի ու երգահան–երաժիշտի կյանքը։ 1759–ին Հերակլ II–ի հարկադրանքով նա քահանա է ձեռնադրվել Տեր Ստեփանոս անունով և շատ չանցած ուղարկվել Կասպից ծովի հարավային ափին գտնվող Էնզելի նավահանգիստը։ Այստեղ երգիչն «Ապաշխարել» և արտագրել է Գրիգոր Նարեկացու  «Մատյան ողբերգության» պոեմը։ Երբ է վերադարձել հայրենիք, ստույգ հայտնի չէ։ 1766–ին ապրել է Զաքաթալայից Շամախի տանող առևտրական ճանապարհի վրա ընկած Կախի փոքրիկ ավանում, որտեղ արտագրել է մեկ ուրիշ ձեռագիր՝ Աստվածաշնչի  հատվածներից բաղկացած մի ժողովածու։ 1768–ին մահացել է կինը՝ Մարմարը, թողնելով չորս անչափահաս զավակ։ Հաջորդ տարվանից Սայաթ–Նովա–Տեր Ստեփանոսը փոխադրվել է վանք, ծառայել Թիֆլիսում հաստատված Հաղպատի միաբանության առաջնորդարանում, իսկ 1778–ից, երբ վերաշինվել է Հաղպատի վանքը, կարգվել է Սուրբ Նշան վանքի լուսարար։ Հետագայում միաբանության հետ նորից վերադարփել է Թիֆլիս։ 1795–ի սեպտեմբերին, Աղա–Մահմուդ խան Ղաջարի արշավանքի օրերին, զոհվել է և թաղված է Սուրբ Գևորգ եկեղեցու բակում։

Մեզ է հասել Սայաթ-Նովայի ավելի քան 230 խաղ, որոնք ամփոփված են իր սեփական ձեռքով գրած, որդու՝ Օհանի կազմած ու արտագրած և վրաց թագավորի գրագիր Պենդելենց Հովանեի վավերագրած դավթարներում, բանահյուսական զանազան ժողովածուներում կամ մնացել են ժողովրդի հիշողության մեջ և աստիճանաբար գրի առնվել ու հրատարակվել։

Սայաթ–Նովան հայ և վրաց աշուղական բանաստեղծության մեջ մեծ հեղաշրջում է կատարել մասնավորապես լեզվի առումով. ըստ էության՝ նրանով է սկսվում մայրենի լեզվով խաղը հայ և վրաց իրականության մեջ։ Սայաթ–Նովան նաև առաջինն է, որ հորինել ու երգել է վրացական խաղեր՝ օգտագործելով պարսկական բանաստեղծության ձևերը

146) Ամառային սիրուն երեկո էր և արեգակն արդեն թեքվում էր դեպի իր մուտքը: Մի փոքր տոթ օդին խառնվել էր մեղմ հովիկը և զբոսնելը հաճելի էր դարձել: Հանգստյան օր էր և ծովափին շատ մարդիկ կային: Բոլոր անհանգիստ էին և հայացքներն ուղղել էին ծովում ինչ -որ կետի: Ոչ ոք չէր ուսզում բան ասել և չեր էլ ուզում լեսլ ինչ-որ բան: Միայն բարձրախոսն էր անտարբեր ընդհանուր հուզմունքին և բարեխղճորեն իր գործն էր անում,զբաղենցում էր հանգստացող հասարակությանը: Հաղորդավարը միապաղաղ ձայնով ինչ-որ բան էր կարդում և այդ ձայնը մատնում էր,ձանձրույթն ու հոգնածությունը: Մակույկավարների տնակում անվերջ զնգում էր հեռախոսը և ոչ մեկ չեր մոտենում, որ խեսեր կամ գոն անջատեր այն:

142) 1 – Իջնել, խոնարհվել, կռանալ, թեքվել, կքվել, ճկվել, հակվել

2 – հափշտակել, գողանալ, շորթել, կորզել, խլել, պոկել

3 – քամուն տալ, մսխել, վատնել, ծախսել, շռայլել

4 – կարգել, հաստատել, որոշել

5 – հոշոտել, բզկտել, ծվատել, պատառոտել, գզգզել

143) Արամը բակ չիջավ, որպեսզի չհոգնի խաղալուցհետո

Էդուարդը հացը մինջև վերջ չկերավ, որպեսզի հետո վայելի այն

Արտյոմը երկար ժամանակ համակարգջի դեմ ծախսեց, որպեսզի շուտ ավառտի իր խաղը

Դավիթը գնում է ֆուտբոլլի, որպեսզի ապագայում իրեն դուր եկող գործ ունենա

Արսենը անգլերենի պարապմունքների է գնում, որպեսզի ապագայում քնությունը հանձնի

144) Մրցելու են մյուս թմերը — Վաղվանից Джузеппе Меацца (стадион) մրցելու են մյուս թմերը՝, ROMA և INTER: 

Եկել եմ ձեզ hայտնելու նորությունը — Այս պահին եկել եմ, որ հայտնեմ ձեզ երեկվա Football-ի առաջնության մասին:

Սիրտը տեսնում է — Երեկվանից Սիրտը տեսնում է …

145) 

ծառերի, տեսակներից — ծառատեսակ

պատսպարվելու տեղ փնտրելիս — պատսպարվելիս

հեռու գնալ — հեռանալ 

կանաչով պատել — կանաչապատել

քաղաքում բնակվողներին — քաղաքաբնակիչ

փայտի նյութից — փայտե

արտադրանքի տեսակ — արտադրատեսակ

147) Ֆուտբոլի չգնացի գլխացավի պատճառով, այլապես կգայի

Ոչ թե Ամենա մեծ, այլ Ամենամեծ

Ոչ միայն , այլն

, այլ ոչ թե

148) 

149) 

150) Ձայնը գլուխը գցած երգում է, որովհետև իրեն դուր է գալիս

Եկել ես մեր քաղաքը, մեր քաղաքի սիրունությունից 

Նավաստին հայտնվեց նավամբարում, որովհետև սոված էր

Նա կարծես թե մի քիչ շփոթվեց, շենքերի մեծությունից

Հայոց լեզու 100-110

101) Երեկվա պես հիշում եմ: Ամբողջ անձնակազմը սառեց՝ արագ մահվան ակնկալիքով: Բայց ոչ ոք չի տուժել, և բոլորը ողջից-ողջ մնացին: Դա իսկապես անսովոր էր և նման չէր նրան,

ինչ մենք տարիներ շարունակ մարզում էինք: Շոգ էր ու ցուրտ միաժամանակ: Մտածեցի, որ ցնցումից ուշաթափվելու եմ ու փակեցի աչքերս.

Հետո, ինչպես պարզվեց, շտաբում մի քանի վայրկյան անհետացանք ռադարների վրա: 

102) Ամեն վարկյանով թվում է, որ դասը երկարել է 20 րոպեյով:

Արդեն քանի օր է ինչ ձգվում է իմ աշխատավարձը:

խեղճ շունը մնացել էր անձրևի տակ

Աղջիկը իր մորը հակառակ ներկեց իր մազերը կանաչ գույնով

Մայրիկը տորթին ավելացրեց նարնջագույն երանգ

103) Ամառվա փուշը ձմեռվա նուշն է:
Բարեկամ կորցնելը հեշտ է, գտնելը՝ դժվար:
Դուրսը քահանա, ներսը՝մահանա:
Գիտունին գերի եղիր, անգետին՝ սիրելի:
Գիտունի հետ քար քաշի,անգետի հետ փլավ մի կեր:

104) դժգույն — անգույն

անպոչ — պոչատ

անկուռ — կռնատ

անքուն — քնատ

անգլուխ թողնել — գլխատել

105) 

Հայրիկը խնդրեց մայրիկին, որպեսզի ապուրը աղի պատրաստի։ Տատիկը ասաց պապիկին, որ խոզի միսը աղի։

Մարտ — մարտ ամսին կկատարվեն բոլորի երազանքները: Հայկի և Բելի մարտը ավարտվեց Հայկի հաղթանակով։

Որդի — Սմբատի որդին շուտով կվերադառնար բանակից։ Մեր բակի խնձորը կարծես որդի բույն լիներ։

106)

107) Ժողովուրդները տարբերվում են իրենց արտաքին տեսքով, լեզվով  ու սովորույթներով: Ժողովուրդներն իրենց արտաքին տեսքով, լեզվով  ու սովորույթներով են տարբերվում: Աստղադիտակը դանիացի ապակեգործներն են ստեղծել: Աստղադիտակը ստեղծել են  դանիացի ապակեգործները:

Եվրոպացիներն առաջին անգամ արևածաղիկը տեսան մեքսիկական պրերիաներում, երբ հայտնագործեցին Ամերիկան: Արևածաղիկն առաջին անգամ եվրոպացիները տեսան մեքսիկական պրերիաներում, երբ հայտնագործեցին Ամերիկան: Եվրոպացիները մեքսիկական պրերիաներում առաջին անգամ տեսան արևածաղիկը, երբ հայտնագործեցին Ամերիկան:

Գառնիի սյունազարդ տաճարը (մ.թ. 77 թվական) Միհր աստծո պատվին է ստեղծվել: Գառնիի սյունազարդ տաճարը ստեղծվել է (մ.թ. 77 թվական) Միհր աստծո պատվին: Միհր աստծո պատվին է  ստեղծվել Գառնիի սյունազարդ տաճարը (մ.թ. 77 թվական):  Միհր աստծո պատվին Գառնիի սյունազարդ տաճարն է ստեղծվել (մ.թ. 77 թվական):

108) Գոյության կռվում կենդանիները թշնամանում են, բայց և շատերն էլ բարեկամանում և օգնում են միմյանց: Ափամերրձ կղզիներում հաճախ միլիոնավոր թռչուններ են միասին բնադրում: Թռչնաշուկաներ են կոչվում այն վայրերը, որտեղ նրանք հատկապես շատ են: Ճիշտ է, երբեմն թռչունները կռվում են, բայց թշնամիներին միասին են հալածում:

Մրջյուներն էլ ուտիճների հետ են ընկերություն անում: Այդ փոքրիկ աշխատավորները փնտրում գտնում են ուտիճներին, պահպանում նրանց ու նրանց ձվերը, մի ծառ-բնակավայրից մյուսը տանում:

Ծովապուտ կոչվող կենդանին ծաղկի է նման: Նրա տեսքով խաբված ձկներն անզգուշորեն մոտ են լողում ծաղկաթերթերի նմանվող շոշափուկներին, որոնք անմիջապես բռնում են ավարը: Բայց ծովապուտն ինքը տեղից տեղ շատ դանդաղ է շարժվում: Նա մենակյաց խխունջին է հեծնում ու առաջ գնում: Նույնիսկ խեցգետինն ինքն է հարմար ծովապուտ փնտրում, որ իր խեցուն նստեցնի ու ման տա: Ծովապուտն էլ իր շոշափուկներով նրա թշնամիներին է խրտեցնում:

Ճապոնական ծովում երբեմն ծովապուտի տեղը բռնում է շարժվել չկարողացող ուրիշ կենդանի՝ սպունգը: Թեև սպունգը թշնամիներին վախեցնել չի կարող, բայց նա էլ իր մարմնով քողարկում է անպաշտպան խեցգետնին: Նման փոխհարաբերություններ կան նաև բույսերի մեջ:

109) Հյուրերի բազմությունը շարժվեց դեպի դահլիճ և սկսեց ծափ տալ փոքր աղջկան։

Հյուրերի բազմությունը շարժվեց դեպի դահլիճ և տեղավորվեց կոտրտված նստարաններին։

Արդեն մի շաբաթ ուշացրել եմ խոստացածս նվերն ու անմոթից գետնինն եմ մտնում։

Արդեն մի շաբաթ ուշացրել եմ խոստացածս նվերն ու արդեն ծննդից անցել է երկար ժամանակ։

Տղաները սկյուռին հավանաբար մոռացել էին կամ դիտմամբ թողել էին անտառում։

Տղաները սկյուռին հավանաբար մոռացել էին կամ որոշել էին սպանել խեղճին։

110)

Հայոց լեզու 90-100

⦁ Տրված նախադասություններին նախադասություններ ավելացրո՛ւ՝ դրանք տրվածներին կապելով

երբ, որ, թե, եթե, ինչպես, որովհետև, որպեսզի և այլ շաղկապներով ու շաղկապական բառերով:
Օրինակ՝ Մինչև կրակելն աղվեսները փախան: — Մինչև կրակելն աղվեսները փախան, որովհետև անզգույշ շարժումից թփերը խշխշացին:
Խլեզները Մթնաձորում մարդուց չեն փախչում:

Որպիսզի նրանց խուճափի չմատնեն։
Վայրի վարազի պես էր անտառապահ Պանինը:

Երբ, որ նրան բարկացնում էին։
Արջը ոռնոցով մի ոստյուն էլ արեց:

Երբ մարդիկ սկսեցին ծիծաղել նրա վրա։
Մթնաձորում սկսվեց անհավասար մի կռիվ մարդու և գազանի միջև:

Որովհետև մարդը քար էր նետել գազանի վրա, իսկ գազանը կերել էր նա ոտքը։
ճամփին նրա ձիու սանձից բռնում էին:

Որ չփախնի։
Կեսգիշերին կտուրի վրա խոսելիս էր ասել:

Թե որքան շատ եմ սիրում նրան։
Ջուրը բակի ջրհորի՛ց բերեք:

Եթե իհարկե պապիկը համաձայնվի։

⦁ Տեքստը փոխադրի՛ր կաթսայագործ վարպետի անունից՝ վերաբերմունք արտահայտեյով և հետևություններ անելով:
Հնդկաստանի Պոնդիշերի քաղաքում փղերին փոքրիկ հանձնարարություններ տալու սովորություն կա: Երբ լավ են բացատրում, խելացի կենդանին կարողանում է ինքնուրույն շատ լավ կատարել տրված հանձնարարությունը:
Մի անգամ մի փղի հանձնարարնլ էին ծակ կաթսան կաթսայագործի մոտ տանել՛ նորոգելու: Փիղն սպասեց, մինչև վարպետն աշխատանքն ավարտեց, ու ետ բերեց կաթսան: Սակայն գործը վատ էր արված: Փղին ցույց տվեցին, որ կաթսայից կաթում է, նորից ուղարկեցին վարպետի մոտ: Փիղը ճանապարհին կաթսան լցրեց աղբյուրի ջրով և կնճիթով կաթսան պահեց կաթսայագործի գլխավերևն այնպես, որ ջուրը կաթի նրա դեմքին: Վարպետը հասկացավ ու այս անգամ կարգին նորոգեց կաթսան:
⦁ Լեզու բազմիմաստ բառր նախադասությունների մեջ գործածի՜ր քեզ հայտնի բոլոր իմաստներով:

Այս տղան մի տեսակ շատ ջրիկ է:

Հայոց լեզու:

⦁ Պատմությունը դարձրո՛ւ ներկա ժամանակով: Տրված և ստացված տեքստերում ո՜ր նախադասությունները լրիվ համընկան:
Մեր կապիկը մի աֆրիակցուց էինք ձեռք բերել, որը վառ անհատականությամբ ու յուրահատուկ հումորով օժտված մի էակ էր: Ամեն օր նրան դուրս էինք տանում ու կապում ծառին: Առաջին երկու օրը խելոք նստում էր տան մուտքի մոտ. ու նրա կողքով չընդհատվող հոսանքով անցնում էին որսորդները, մեզ սննդամթերք բերող պառավ կանայք, խումբ-խումբ վազում էին խխունջներ ու միջատներ բերող փոքրիկ տղաները: Մենք ենթադրում էինք, որ այդ անդադար շարժումը կզվարճացնի ու կհետաքրքրի կապիկին: Այդպես էլ եղավ: Նա շատ շուտ գլխի ընկավ, որ պարանի երկարությունն իրեն թույլ է տալիս թաքնվել բակի դռնակի մոտ, և օգտվեց դրանից: Հենց որ ոչինչ չկասկածող մի աֆրիկացի բակ էր մտնում, կապիկն իսկույն դուրս էր ցատկում դարանից ու բռնում խեղճի ոտքը: Հետն էլ այնքան սոսկալի ճղճղոց էր գցում, որին նույնիսկ ամենապինդ նյարդերն ունեցող մարդը չէր դիմանում:

___________________________________________________________________________________

Մեր կապիկին ձեռք ենք բերում մի աֆրիկացուց, որը վառ անհատականությամբ ու յուրահատուկ հումորով օժտված մի էակ է: Ամեն օր նրան դուրս ենք տանում ու կապում ծառին: Առաջին երկու օրը խելոք նստում է տան մուտքի մոտ, ու նրա կողքով չընդհատվող հոսանքով անցնում են որսորդները, մեզ սննդամթերք բերող պառավ կանայք, խումբ-խումբ վազող խխունջներ ու միջատներ բերող փոքրիկ տղաներ: Մենք ենթադրում ենք, որ այդ անդադար շարժումը կզվարճացնի ու կհետաքրքրի կապիկին: Այդպես էլ եղավ: Նա շատ շուտ է գլխի ընկնում, որ պարանի երկարությունն իրեն թույլ է տալիս թաքնվել բակի դռնակի մոտ, և օգտվում է դրանից: Հենց որ ոչինչ չկասկածող մի աֆրիկացի բակ է մտնում, կապիկն իսկույն դուրս է ցատկում դարանից ու բռնում խեղճի ոտքը: Հետն էլ այնքան սոսկալի ճղճղոց է գցում, որին նույնիսկ ամենապինդ նյարդերն ունեցող մարդը չի դիմանում:

⦁ Բարդ նախադասությունները պարզ նախադասություններո՛վ արտահայտիր (ընդգծված բառերը հանիր կամ ուրիշներով փոխարինի՛ր և անհրաժեշտության դեպքում փոփոխություննե՛ր արա):
Օրինակ ՝ Մի անգամ մի ժլատ մարդ կորցրեց քսակը, որի մեջ քսան ոսկի կար: — Մի անգամ մի ժլատ մարդ կորցրեց քսակը: Քսակում (կամ դրա մեջ) Քսան ոսկի կար:
Շվեյցարիայի Լյուցեռն քաղաքի կենտրոնում մի անսովոր ցուցատախտակ կա. որի վրա նշված են նույն անունը կրող բոլոր քաղաքներն աշխարհում:
Երբ 1907 թ. շվեդական Ուպսալի քաղաքի բնակիչ Նիլս Պաուլսոնը մահացավ, հարյուր վաթսուն տարեկան էր: Որբացան նրա երկու որդիները, որոնցից ավագը հարյուր երեք տարեկան ըէր. իսկ կրտսերը՝ տասը:
Անգլիայում հրատարակվել է մարդկության պատմության մեջ հայտնի մարդկանց ցուցակ, որոնք գրել են ձախ ձեռքով:

Եգիպտացի մի միլիոնատիրոջ ազգականները նրա մահից անմիջապես հետո գնացին նոտարի մոտ. որ իմանան ժառանգության մասին: Կտակին ծանոթանալուց հետո հանգուցյալի ազգականները քիչ մնաց խելքները թռցնեին, որովհետև իր փողերը տասը եղբայրներին ու քույրերին թողնելու փոխարեն կտակել էր իր կենդանիներին:

___________________________________________________________________________________

Շվեյցարիայի Լուցեռն քաղաքի կենտրոնում մի անսովոր ցուցատախտակ կա։ Դրա վրա նշված են նույն անունը կրող բոլոր քաղաքներն աշխարհում։

Երբ 1907թ. Շվեդական Ուպսալի քաղաքի բնակիչ Նիլս Պաուլսոնը մահացավ, հարյուր վաթսուն տարեկան էր: Որբացան նրա երկու որդիները։ Ավագը հարյուր երեք տարեկան էր։ Կրտսերը տասը տարեկան էր:

Անգլիայում հրատարակվել է մարդկության պատմության մեջ հայտնի մարդկանց ցուցակը։ Դրանք գրել են ձախ ձեռքով:

Եգիպտացի մի միլիոնատիրոջ ազգականները նրա մահից անմիջապես հետո գնացին նոտարի մոտ, իմանալու ժառանգության մասին:

Կտակին ծանոթանալուց հետո հանգուցյալի ազգականները քիչ մնաց խելքները թռցնեին։ Նա փողերն իր տասը եղբայրներին ու քույրերին թողնելու փոխարեն կտակել էր իր կենդանիներին:

⦁ Փակագծում տրված հարցին պատասխանող նախադասություն ավելացնելով՝ տրված պարզ նախադասությունները բարդ դարձրո՛ւ (որպեսզի ավելացրածդ նախադասությունը կապվի, կարող ես անհրաժեշտ բառ ավելացնել):
Օրինակ՝ Մուտքից դուրս եկավ: (ո՞վ) — Մուտքից դուրս եկավ նա, ում տեսել Լինր առավոտյան:Մուտքից դուրս եկավ նա, ով վերջինն էր մտել Մուտքից դուրս եկավ նա, ումից լուր էինք ուզում իմանալ

Հանկարծ հայտնվեց: (ո՞վ) Սպիտակ և սովից մահացող արջը
Ուրեմն կատարվե՞ց: (ի՞նչը) 
Այստեղից չի լսվի: (ի՞նչը)
Հևասպառ սարն էր բարձրանում: (ո՞վ)

⦁ Պատմի՛ր րնտանիքիդ մասին (ովքե՞ր են անդամները, ինչո՞վ եք իրար նման, ինչպե՞ս եք իրար հետ ապրում. Ի՞նչ սովորություններ ու ավանդույթներ ունեք, ինչպե՞ս են անցնում ձեր ընտանեկան տոները):

Տատիկ, Հայր, Մայր, փոքր եղբայր, ես: Նման ենք նրանով, որ բոլորիս մեջ նույն արյունն է հոսում: Ապրում ենք շատ հանգիստ և հավես իրար հետ: Ընտանեկան տոները լինում են՝ կամ նոր տարին, անդամի ծնունդը: 
⦁ Յուրաքանչյուր նախադասության իմաստն արտահայտի՛ր՝ քանի ձևով կարող ես:
Օրինակ ՝ Նրա համար ամենիդ մեծ հաճույքը այգին ու արտերը ջրելն էր: — 

1. Ամենից հաճույքով նա այգին ու արտերն էր ջրում: 2. Ամեն ինչից ավելի նա սիրում էր այգին ու արտերը ջրել: 3. Նա շատ էր սիրում այգին ու արտերը ջրելը: 4. Նա մեծ հաճույքով էր ջրում այգին ու արտերը: 5. Այգին ու արտերը ջրելուց հաճելի գործ չկար նրա համար:
Կարկտին հաջորդեց անձրևը:
Մի բարակ արահետ Օրանջիայի ձորակը միացնում էր գյուղի հետ:

խորհրդավոր է գիշերային զանգի ձայնը՝ լի ինչ-որ գուժկան հնչյուններով:
Ննջարանը լուսավորվում էր արդուզարդի սեղանին վառվող մոմերով:
Միմիայն սարսափից էր դիմել այդ հուսահատ քայլին:
Մեր տան պատշգամբից տեսա աղջկանը՝ ցախը շալակին, բրդե շալը գլխին:
Արձանագրությունն այնպես էր մաշվել, որ ամբողջովին անընթեռնելի էր դարձել:
⦁ Բաղադրյալ բառեր կազմի՛ր միայն տարված բառերի արմատներով:
ա) հայրապետ, սահմանազոր, դիմադիր, խաչակնքել ծանրակշիռ, գլխարկ,
բ) զվարթաբան, ձայնասփյուռ, լուսապսակ, աստղագուշակ, մեղմաշունչ, կանխավճար, բարետես, ժպտալից:

___________________________________________________________________________________

Հայրապետ — հայրություն, պետություն

սահմանազոր — սահմանամերձ, զորություն

դիմադիր — դիմադրություն, դիր․․․

խաչակնքել — խաչադրվել, կնքահայր

ծանրակշիռ — ծանրություն, կշռաքար

գլխարկ — հաստագլուխ, պարկ

զվարթաբան — զվարթություն, բանասիրություն

ձայնասփյուռ — ձայնամշակում, սյուռքահայություն

լուսապսակ — լուսավորություն, պսակադրություն

աստղագուշակ — աստղագիտություն, գուշակություն

մեղմաշունչ — մեղմօրոր, շնչամերձ

բարետես — բարեհամբյուր, տեսություն

ժպտալից — ժպտերես

100.Նախադասա թյունն րնդարձակի՛ր’ կետերը համապատասխան բառերով փոխարինեյով (ամեն նախադասությունից մի քանի տարբերակ գրի՛ր):
… գայլը … պահապան է:
…. փղիկը …. դիմեց …..:
…. կոկորդիլոսը ասաց :
…. ջրհորը ցամաքել է

Հայոց լեզու 80-90

⦁ Կետերը փոխարինիր հարմար շաղկապով կամ’ շաղկապական բառով
Լեռնային հովիտներում գիշերը ձյուն է սպասվում. … հովիտներում’ անձրև:

Լեռնային հոԼեռնային հովիտներում գիշերը ձյուն է սպասվում, իսկ հովիտներում՝ անձրև:
Աշուն էր, զովաշունչ ու պայծառ աշուն, որը սովորաբար լինում է Արարատյան դաշտում:
Երբ ջրերը ձյան հալոցքից կամ հորդառատ անձրևներից վարարում էին, դաշտում բնական ավազաններ էին գոյանում:
Կարդացի անունս մի ոտանավորի տակ և ինձ թվաց, թե իմ այդ  ստորագրությունը ոսկե  տառերով էր տպված:
Նա մինն ուներ, տասն եմ արել:
Այն օրից, երբ գյուղ էր եկել, անցել էր ուղիղ մեկ ամիս:
Հյուրերին առաջնորդեց դեպի տաղավարը, որը գտնվում էր բակի խորքում:
Նա մեծահռչակ զորավար էր, և երկրների կուսակալ:
Նրանք նույն ուղղությամբ չէին գնում,  միմյանց չէին հանդիպում:
Այդ հնէաբանը,և թանգարանի տնօրենը նոր քննության գաղափարին չընդդիմացան:
⦁ Կետերը փոխարինիր նախադսություններով, որոնք նկարագրեն, բացատրեն կամ վերաբերմունք արտահայտեն:

Լավ կազմվածքով և երկար ժամանակ մարզված ամերիկուհի Արդատ Էվիտը կյանքում առաջին անգամ էր օդանավից պարաշյուտով թռչում, բայց ճիշտ նշանակված տեղում վայրէջք կատարեց։ Նա շատ հանգիստ էր, և ընդհանրապես չէր վախեցել, թեև կինը յոթանասունչորս տարեկան էր, բայց նրա թռիչքն ավելի հաջող էր, քան նրա հետ ցատկող պարաշյուտիստ աղջիկներից շատերինը։

⦁ Ընդգծված նախադասությունները բառակապակցություննե՛ր դարձրու և ստացված բառակապակցություններն անհրաժեշտության դեպքում տրոհի՚ր:
Սպիտակ մշուշի միջից հազիվ էր նշմարվում կածանը, որը
հետզհետե աչքից անհետանում էր՛.
Գյուղացիներից ոմանք վազում էին բանջարանոցները, որ
այնտեղ թողած վերջին դդումները բերեն:
Նրան զարմացրեց, որ անծանոթ մարդիկ ներս եկան: Երբ նկարում էր բերդի մուտքը, մատիտը մի պահ ձեռքին մնաց:

⦁ Կետերի փոխարեն տրված հոմանիշները հերթով գրի՜ր: Բացատրի՜ր ստացված նախադասությունների իմաստային տարբերությունները կամ նրբերանգները:
՛Հիվանդության … (շնորհիվ, պատճառով, պատրվակով) դասի չգնաց:
Տղան լավ էր զգում, որ կարողացավ ընկերներին … (պահպանել, պաշտպանել):
Ո՞վ քեզ ;.. (մղեց, դրդեց) այդ արարքին:
… (թողեց, լքեց) իր հոտն ու գնաց լույսի ուղղությամբ:
⦁ Նախադասությունները լրացրո՜ւ կետերը փոխարինելով ուղղակի խոսքերով:
Հյուրն ուշադիր լսում էր ոգևորված ուղեկցի պատմությունը տաճարի մասին ու մտածում էր….
Քաղցն անհամբեր էր դարձրել նրան, ու լսելով տանտիրուհու շաղակրատանքը’ մտքում ասում էր….
Արդեն ամեն ինչ պարզ էր ու հասկանալի, նա գրեց….
Ցուցանակն անտառում զբոսնել ցանկացողներին զգուշացնում էր….
Զարմացած նայում էր վիճող անծանոթներին ու մտածում….
Վազում էր ծիածանի հետևից ու իրեն-իրեն շշնջում….
Սպասումից ձանձրացած’ մտածում էր….
Գրքում մի նախադասություն էր ընդգծված….
Այդ մասին օրագրումս գրեցի….
⦁ Նախադասության րնդգծված մասը հանի՜ր և ստացված մասում անհրաժեշտության դեպքում փոփոխություննե՜ր արա:
Օրինակ’ երբեմն արջն իրեն այնպես թափով էր գցում տակառի մեջ. որ մյուս կողմից դուրս էր ընկնում:

• երբեմն արջն իրեն թափով գցում էր տակառի մեջ:
  Վաղուց ի վեր բժիշկներն ու գիտնականները վիճում են այն
  մասին, թե մագնիսական դաշտն ազդում է արդյոք մարդու՛
  առողջության վրա՛. Այդ վեճը նոր թափով բորբոքվեց այն ժամանակ, երբ արյան ճնշման հիվանդության դեմ

մի շարք երկրներում սկսեցին կիրառել մագնիսական ապարանջաններ: Մագնիսական դաշտը լայնացնում է մաշկի մազանոթները. որն էլ հանգեցնում է արյան ճնշման նվազմանը:
Ուղևորվելու համար ջերմանավն էի ընտրել այն պատճառով, որ ընդհանրապես չեմ վստահում օդային տրանսպորտին՛.
Վանդակի առաստաղից անտակ տակառ էինք կախել նրա համար, որ արջը խաղալու բան ունենա:
Միշտ չէ որ հնարավոր է լինում գնել կամ որսալ այն կենդանուն. որը մեզ հարկավոր է:
Արձանագրվել են բազմաթիվ այնպիսի դեպքեր, երբ կենդանիները երկար ժամանակ ապրել են առանց սնվելու՛.
Գերմանացի մի ինժեներ պատրաստել է այնպիսի չմուշկներ, որոնք էլեկտրական շարժիչով են աշխատելու:
⦁ Տրված բայերը պատճառակա՜ն դարձրու: Պատճառական դարձնող մասնիկն ընդգծիր:
Օրինակ ա) զգալ — զգացնեի (զգացրի) բ) մեծանալ — մեծացնել (՛մեծացրի) գ) հագնել — հագցնել (հագցրի):
ա) խաղալ, դողալ, եռալ, թվալ, հավատալ,
բ) փոքրանալ, լավանալ, վատանալ, բարեկամանալ, թշնամանալ. մանրանալ, հզորանալ բարկանալ, բարձրանալ, քարանալ,
գ) հասնել, թռչել, տեսնել, փախչել, փակչել, կպչել:

⦁ Աստ արված հետևության տեսած, լսած կամ կարդացած մի պատմություն պատմի՜ր:
Եթե մի բանը կարող ես գործով ապացուցել, խոսքերդ իզուր մի՜ վատնիր:
⦁ Տրված արմատներով բաղադրյալ (բարդ և ածանցավոր) բառեր կազմի՛ր՝ դրանք դնելով նոր բառերի սկզբում, մեջտեղում և վերջում:
Ձեռ, հյուր. հույս, վերջ, գետ (գիտ), գետ:

Հայոց լեզու 70-80

Ցուրաքանչյուր նախադասության մեջ ո՞ւմ են ցույց տալիս նա, ինքը (նրանք, իրենք) բառերը (դերանունները):

Օրինակ՝ Տղայի հայրն իրենով է պարծենում: — Հորը:
Տղայի հայրը նրանով է պարծենում: — Տղային:
Տղան ընկերոջ մասին ասում էր, որ նա վախենում է օձի լեզվից, մինչդեռ ինքը գիտե, որ օձերը լեզվով միայն հոտոտում ու շոշափում են:
Աղջիկը զարմացած նայեց տատին, նա իրեն այդքան ոգևորված չէ՞ր տեսել, ի՞նչ է:
Աղջիկը զարմացած նայեց տատին, ինքը նրան այդքան ոգևորված չէ՞ր տեսել, ի՞նչ է:
Ծերունին տղայի կողքին իր մանկությունն էր հիշում:
Ծ՜երունին տղայի կողքին նրա մանկությունն էր հիշում:
Գայլն իրեն համոզում էր, որ ինքը չի վախենում շներից:
Գայլը նրան համոզում էր, որ նա չի վախենում շներից:

⦁ Նախադասության ամեն մի բառը կամ բառակապակցությունը հարցական բառով փոխարինի՛ր և քանի հարցական նախադասություն կարող ես՝ ստացի՛ր:
Քրիստին Լիսկևիչը փոքրիկ միայնակ առագաստանավով շուրջերկրյա ճանփորդություն կատարեց Երկիր մոլորակի շուրջը:
⦁ Տրված տեքստերը համեմատիր, տարբերությունները գտի՛ր և մեկ նախադասությամբ գրի՛ր, թե այդ տեքստերն ինչով են տարբերվում:
Ա. Հին Բաբելոնում գետի աղտոտման մեղավորը մահապատժի էր ենթարկվում: Պետրոս Մեծը Սիբիր էր աքսորում այն պետերբուրգցիներին, որոնք լվացքաջուր էին թափաում Նևան: Իսկ այսօր մարդկության ունեցած ամբողջ ջուրն է ենթակա վտանգի: Մարդիկ անխնա թունավորում ու կեղտոտում են գետերն ու լճերը, ծովերն ու օվկիանոսները, և դեռ ուրախանում են:
Հին Եգիպտոսի գրերի մեջ «զզվել» հիերոգլիֆն արտահայտվել է թեք դիրքով պատկերված ձկան տեսքով: Հնագետները երկար ժամանակ չէին հասկանում այդ տարօրինակ զուգորդումը: Այժմ գիտենք, որ ձուկն աղտոտված ու թթվածնից աղքատացած ջրում է այդպիսի դիրք ընդունում:
Երբ թունավոր նյութն սկսում է ջրի մեջ տարածվել, ձկներն ահավոր վախենում են: Նրանք ջրի մակերևույթի մոտ են ելք փնտրում, ցատկում օդ, նետվում ափ, հոգեվարքի պարը վերջանում է ջղաձգություններով, ապա ձկները սատկում են:
Ինչ՞ է մտածում բանական մարդը:
Բ. Հին Բաբելոնում գետի աղտոտման մեղավորի աստղը խավարում էր: Պետրոս Մեծը Սիբիր աքսոր էր քշում այն պետերբուրգցիներին, որոնք լվացքաջուր էին թափում Նևան: Իսկ այսօր մարդկության ունեցած ամբողջ ջրի գլխին է վտանգը կախված: Մարդիկ առանց սրտերը ցավելու թունավորում ու կեղտոտում են գետերն ու լճերը, ծովերն ու օվկիանոսները, և դեռ աշխարհքով մեկ են լինում:
Հին Եգիպտոսի գրերի մեջ «զզվել» հիերոգլիֆը հանդես է գալիս թեք դիրքով պատկերված ձկան տեսքով: Հնագետները երկար ժամանակ գլխի չէին ընկնում այդ տարօրինակ կապը: Այժմ գիտենք, որ ձուկն աղտոտված ու թթվածնից աղքատացած ջրում է այդ օրն ընկնում:
Երբ թունավոր նյութն սկսում է ջրի մեջ տարածվել ձկներին սարսափ է պատաում: Նրանք ջրի երեսին են ճար փնտրում, վեր՜վեր թռչում, իրենց ափ գցում: Հոգեվարքի պարը վերջանում է թալիկ-թալիկ գալով, ապա ձկները շունչները փչում են:
Ի՞նչ է ստածում բանական մարդը:
⦁ Հիմնավորի՛ր այս միտքը` «.(Չի՛ կարելի, որ մարդիկ ժամանակի մերենա ունենան»:

⦁ Ա և Բ նախադասությունները համեմատի՛ր և տարբերույթունները գրի՛ր:
Ա.Ամերիկացի գիտնականների հետազոտություններից պարզվել է,որ մարդն օրական միջին հաշվով կես ժամ խոսում է: Բ. Մարդն օրական խոսում է միջին հաշվով կես ժամ: Դա պարզել է ամերիկացի գիտնականների հետազոտություններն
Ա. Լեհական Ենջուվեյ փոքրիկ բնակավայրն ամբողջ Եվրոպայում հայտնի է եզակի ժամացույցների թանգարանով, որտեղ չորս հարյուր ժամացույց է ցուցադրված: Բ. Լեհական Եջուվեյ փոքրիկ բնակավայրն ամբողջ Եվրոսյայում հայտնի է եզակի ժամացույցների թանգարանով: Այնտեղ չորս հարյուր ժամացույց է ցուցադրված:
Ա. Դրանց մեջ է նաև արեգակնային մի ժամացույց որը պատրսատվել է տասնվեցերորդ դարում: Բ. Դրանց մեջ է նաև արեգակնային մի Ժամացույց: Դա պատրաստվել է տասնվեցերորդ դարում:
Ա. Թանգարանի այցելուներն անպայման մտնում են նաև գրադարան, որտեղ կարդում են ժամացույցների և նրանց պատմության մասին: Բ. Թանգարանի այցելուներն անպայման մտնում են նաև գրադարան: Այնտեղ կարդում են ժամացույցների և նրանց պատմության մասին:

⦁ Ուրիշի ուղղակի խոսքերն անուղղակի դարձրո՛ւ և գրի՛ր’ ընդգծված բառերից յուրաքանչյուրն ինչպե՛ս փոխեցիր:
Արագիլին հարցրին.
⦁ իմաստուն հավք, ինչո՞ւ ես անվերջ մի ոտքի վրա կանգնում:
Գարնանը մոծակը դուրս եկավ ուղտի ականջից, ուղղեց թևիկներն ու տզզաց.
⦁ Շնորհակալ եմ հյուրընկալության համար, բարեկա՛մ, մնաս բարով, ես գնում եմ:
Ուղտը վիզը ծռեց, մի կերպ տեսավ իր հետ խոսող մոծակին ու ասաց.
⦁ Դու ո՛վ ես՛, քեզ չեմ ճանաչում:
Մոծակը թռավ առյուծի մոտ ու ձայն տվեց.
-Ես քեզնից չեմ վախենում, է՛, որովհետև դու ինձնից ուժեղ չես:
⦁ Ուրիշի անուղղակի խոսքերն ուղղակի դարձրո՛ւ և գրի՛ ր’ ընդգծված բառերից յուրաքանչյուրն ինչպե՛ս փոխեցիր:
Օրինակ՝ Արան ասաց, որ ինքը շատ արագ է վազում:

• Ես շատ արագ եմ վազում, — ասաց Արան: (որ — դուրս եկավ, ինքը — ես, վազում է -վազում եմ)
  Փոքրիկ իշխանն ասում էր, որ ինքը միշտ ուզում է իմանալ, թե ինչո՛ւ են փայլում աստղերը:
  Թագավորն ասաց, որ իրեն բոլոր աստղերն են ենթարկվում:
  ճանապարհորդը պատմում էր, որ ինքը շատ տարօրինակ մարդկանց է տեսել:
  Գործարար մարդը պնդում էր, որ ինքը կարող է գնել նոր հայտնաբերված աստղերը:
  Աշխարհագրագետը հարցնում էր, թե նորահայտ մոլորակի վրա օվկիանոս կա՞ արդյոք:
  Գայլը տեսավ, որ հովիվներն իրենց վրանում գառան միս են ուտում ու նախատեց, թե ի՞նչ հարայհրոց կբարձրացնեին. եթե միս ուտողն ինքը լիներ:

⦁ Նախադասությունն ընդարձակիդ՝ ընդգծված բառին ընդգծաված բառին ավելացնելով լրացումներ, որոնք նույն հարցին պատասխանեն:
Օրինակ՝ Ամեն օր կռիվ էր սարքում ու հետ գալիս. — Ամեն օր կռիվ էր սարքում ու հուզված, բարկացած, հոգնած ու անտրամադիր (ինչպե՛ս) հետ գալիս: Կամ ‘Ամեն օր կոիվ էր սարքում ու հետ գալիս’ մեզ մոտ արդարանալու, նոր փաստարկներ գտնելու ու կռվի պատրաստվելու կամ ‘զղջալու, լաց լինելու ու բոլորիս մեղադրելու (ինչո՛ւ):
Գնացքը մոտենում է կայարանին:
Կետը թափահարեց պոչը:
Բազմությունն սպասում է:
Կրիաները դուրս եկան ափ:
⦁ Շարքի բոլոր բառերը, բացի մեկից, նույն ձևով են կազված: Գտի՛ր օրինաչափությանը չենթարկվող բառը:
ա) Տնային, մարդկային, տղային, կապկային, լեռնային:
բ) Ձգան, փական, իշխան, ձկան, վիպասան:
գ) Պապոնք, մերոնք, ձերոնք, զարթոնք, հոնք:
դ) Համառորեն, տնօրեն, վեհորեն, անսրտորեն, մարդկայնորեն։
⦁ Երկխոսություն հորինի՛ր, որ կարող է լինել հանդիսությունների դահլիճում:
⦁ Բառակապակցություններ կազմի՛ր հարցում արտահայտող բառերը տարված գոյականներով փոխարինելով:
Վերադառնալ’ ո՞ւր, ինչի՜ն:
Տուն, երկիր, միտք, կարծիք Անդրադառնալ’ ինչի՛ն, որտե՜րյ:
Միտք, հայելի, ջրեր, ապակի, կարծիք: